(بسم الله الرحمن الرحیم)

ناگفته پیداست که امسال با توجه به تقارن نوروز با ایام عزاداری حضرت زهرا (علیها السلام) مردم متدین و دوستدار اهل بیت(علیهم السلام) ایران، ضمن پرهیز از شادیهای مضاعف در این ایام، در سه روز 13،12 و 14 فروردین به سوگواری برای آن دردانه نبی(صلی الله علیه و آله) خواهند پرداخت؛ بدیهی است که بسیاری از رسوم نوروز همچون صله ارحام و عیادت بیماران و یاری مسکینان و زیارت اهل قبور و ... نه تنها در این ایام اشکالی ندارد بلکه در صورت اخلاص عمل ثواب مضاعف نیز خواهد داشت.

عید نوروز از آداب و آئین های باستانی در نزد ایرانیان به شمار می رود. این روز، روز اول فروردین است که ایرانیان و برخی از کشورهای همسایه و جهان در این روز به مناسبت اولین روز سال و آغاز سال هجری شمسی جشن می گیرند:[1] یعقوبی و برخی دیگر از مورخین و منجمین درباره این روز همان حرف ابوریحان را گفته و این روز را عید بزرگ ایرانیان نام نهاده اند، از مراسم این روز عیدی دادن و هدیه دادن است که مردم به شاهان و بزرگان تقدیم می کردند، و گاهی نیز بزرگان به مردم هدیه می کردند.[2]
پس از آمدن اسلام به ایران و ایجاد رابطه فرهنگی میان ایرانیان و مسلمانان معاصر پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و پس از آن از جمله آداب و رسومی که مورد توجه واقع شد، این روز بود. مردم ایران به رسم دیرینه به بزرگان خود از جمله به پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ هدیه ای دادند، چنان که از ابن عباس نقل شده در این روز به حضور پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در جام سفید رنگ پر از حلوا آوردند، حضرت فرمود این چیست؟ گفتند امروز روز نوروز است. پرسید که نوروز چیست؟ گفتند عید بزرگ ایرانیان است، حضرت درباره نوروز جملاتی گفت که از آنها فهمیده می شود این روز قرین با مناسبت هایی در گذشته و روز مهمی بود، که به برخی از موارد اشاره می شود:
1. در این روز خداوند هزاران مردم را پس از مرگشان زنده نمود و بر آنها باران بارانید.
2. این روز روزی است که سلیمان پیامبر بر تحت پادشاهی نشست.
3. در این روز فرشته ای بنام پیروز ارواح را برای آفرینش مردم حرکت داده (آغاز آفرینش انسان).
4. این روز بهترین ساعات خورشید و بهترین روزهاست.
5. این روز، نوروز، نام خداوند است ظاهرا آیه ...کلَّ یَوْمٍ هُوَ فِی شَأْنٍ[3] خداوند در هر روز در مواهب و بخشش های جدید و تازه ای به بندگان خود می بخشد. از امیر مؤمنان نقل شده، در تفسیر این آیه که خداوند هر روز چیزهای تازه ای می آفریند که وجود نداشته است؛ «... و من احداث بدیع لم یکن...».
یعنی خداوند متعال نوآوری های فراوان از نعمت ها و موجودات دارد، علاوه بر این که آفریدگان در استمرار وجود به قدرت لایزال او وابسته اند، علاوه بر آن آفرینش های جدیدی در حال آفرینش هستند.[4]
مرحوم علامه طباطبایی نیز در تفسیر این آیه فرموده، منظور درخواست آسمانیان و زمینیان از خداوند است، که نیازهای خود را به زبان و غیر زبان از خداوند می گیرند؛ از جمله وابستگی وجودی از حضرت حق دارند،[5] یعنی پایدار بودن وجودشان از خداوند است.
از این تفاسیر می توان یافت که حدیث مذکور درست است که نوروز را از نام خداوند و از اوصاف جل جلاله گرفته اند، چون خداوند هر لحظه نو آفرین است و هر روزی که پروردگار متعال به آفرینش نو می پردازد، علاوه بر این که حیات نو به هستی و موجودات می دهد؛
از زبان ائمه نیز مقارناتی درباره نوروز ذکر شده که قابل توجه است. که در ادامه آنها ذکر می گردد.
6. آغاز حیات در هستی.
7. روز پیمان گرفتن خداوند از مؤمنان برای اظهار عبودیت و اقرار به ولایت ائمه ـ علیهم السلام ـ
8. در برخی از روایات این روز را روز فرج و پیروزی حضرت صاحب الامر مهدی موعود ـ علیه السلام ـ نامیده اند که در این روز خداوند او را بر تمام گمراهان پیروز خواهد فرمود:
9. گفته شده در این روز باد آغاز به وزیدن گرفت و آفریده شده شاید حکمت بادی بودن بیشتر این روزها همین مسئله باشد، که زمین را از خواب زمستانی بیدار می کند.
10. آغاز رویش گل ها در زمین را نیز به این روز نسبت داده اند.
11. هم چنین گفته شده خورشید در این روز آفریده شده و آغاز به تابش نموده است.[6]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ رساله نوروزیه، رسول جعفریان، چاپ شده در مجموعه کتاب های میراث مکتوب مراجعه شود.
2ـ رساله نوروزیه، سید عزیز الله امامت کاشانی.

ایرانیان، پیش از اسلام، نخستین روز بهار را جشن می‌گرفتند و از آن به عنوان عید یاد می کردند و امروزه نیز به عنوان یک جشن و نماد همبستگی ملی از آن تجلیل می شود و این جشن پیام آور نوشدگی سال، مرگ زمستان، رویش دوباره طبیعت و سمبل خروج انسان از حالت خمودگی، تنبلی و همراه شدن با طبیعت برای حیات اجتماعی دوباره و ایجاد تغییر و تحول درونی و بیرونی است.
ایرانیان از قدیم الایام با خانه تکانی، نظافت، پوشیدن لباس نو و هدیه دادن به کودکان، عیادت از سالمندان و بیماران به استقبال این تحول می‌روند. پس از ورود اسلام به ایران، اسلام نه تنها با این روز مخالفت نکرد بلکه آن را گرامی داشت و از آن تجلیل کرد و از نوروز به روزی که خداوند از بندگانش پیمان گرفت که تنها او را بپرستند و برای او شریکی قرار ندهند و روزی که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در غدیر خم برای امیر المومنین علی ـ علیه السلام ـ بیعت گرفت و روزی که قائم با کارگزارانش ظهور می کنند و بر دجال پیروز می شوند یاد می کند و برای آن اعمالی مانند غسل، نماز، روزه، ... ذکر کرده است.
از علی بن خنیس نقل شده که می‌گوید در نوروز خدمت امام صادق ـ علیه السلام ـ رفتم فرمود امروز را می شناسی؟ گفتم روزی است که عجم ها آن را بزرگش دارند و به هم هدیه می دهند امام علی ـ علیه السلام ـ فرمودند به کعبه ای که در مکه است این شیوه برای امری دیرین است که برایت تفسیر می کنم. بعد فرمودند در نوروز بود که خداوند از بندگانش پیمان گرفت که او را بپرستند و برای او شریکی قرار ندهند نوروز همان روزی است که پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در غدیر خم برای امیر المومنین ـ علیه السلام بیعت گرفت و اقرار به ولایت او کردند و روزی است که قائم ما با خاندان و با کارگزارانش ظهور کند و بر دجال پیروز شود و هیچ نوروزی نیاید جز این که ما در آن توقع فرج داریم زیرا آن روز از روزهای ماست که عجم او را نگه داشتند و شما او را گم کردید و بعد به علی بن خنیس فرمودند چون نوروز شد غسل کن و پاکیزه ترین لباس ها را بپوش و به بهترین بوها خود را خوشبو کن و در آن روزه بدار و بعد از فراغت از نماز ظهر و عصر و نافله های آن چهار رکعت نماز بجا بیاور....[7]
با وجود این که روایاتی در باب نوروز ذکر شده و مراسمی که غالبا در این روز انجام می­شود در روایات به آنها سفارش شده است وهابیون به اسم اسلام با برگزاری این مراسم مخالفت می‌کنند و این امر را بدعت، و کفر و حرام می دانند و پیروان خود را از تبریک گفتن، رفتن به زیارت گاهها، دادن هدیه نوروز به زوج های جوان و حاضر بودن اعضای خانواده در منزل را در شب عید منع می‌کنند. در حالی که بدعت چیزی است که در دین وارد نشده را جزء دین قرار دادن و آن را مقدس شمردن است و کسانی که این روز را جشن می گیرند اولا آن را جزء دین نمی دانند و ثانیا آیا اعمالی مانند قرآن خواندن، دعا خواندن دسته جمعی، صله رحم، دید و بازدید از اقوام و خویشان، رفتن به محل های زیارتی، مسافرت کردن، محبت کردن به دیگران، عیادت از سالمندان و بیماران، که در اسلام به آنها سفارش شده است بدعت است؟ اگر چنین باشد دیگر چیزی از اسلام باقی نمی ماند و باید خیلی از مسائل را با این دیدگاه کنار بگذاریم.[8]
البته ذکر چند نکته در باب نوروز لازم است:
1. نوروز دارای دو جنبه مثبت و منفی می باشد و آنچه مورد تأیید اسلام است جنبه های مثبت آن می باشد مانند، نظافت، پوشیدن لباس نو، صله رحم، درس خداشناسی و معاد گرفتن، عیادت سالمندان و بیماران، محبت به کودکان، هدیه دادن، رفع کدورت ها، احسان به والدین و اقوام، ولی جنبه های منفی آن مثل انجام امور خلاف دین، اسراف، شهوت پرستی و بزه کاری ها، مسافرت های گناه آلود، شکستن محدویت های محرم و نامحرم، تفریح های ناسالم و غیر شرعی، چشم و هم چشمی ها، که در همه زمان ها و مکان ها مذموم است و مورد تأیید اسلام هم نمی باشد.
2. اطلاق کلمه عید برای نوروز از دیدگاه اسلام درست نمی‌باشد و نوروز جزء اعیاد اسلامی نیست و اعمالی که برای آن ذکر شده به قصد ورود، محل تأمّل و اشکال است ولی می توان این اعمال را به قصد رجاء و مطلوبیت انجام داد.[9]
3. عید واقعی بندگان صالح خداوند روزی است که در آن معصیت پروردگار نباشد[10] و نیز در اسلام فقط عید فطر، عید قربان، و عید غدیر به عنوان عید دینی و مذهبی پذیرفته می باشد. لذا به بهانه عید، نباید معصیت خدا را انجام داد که از شایع ترین این معصیت ها اسراف، چشم و هم چشمی ها، تعویض مبلمان و اساس منزل، خرید لباس های فاخر و گران قیمت .. را می توان نام برد که از آنها باید پرهیز شود ولی در عین حال گرامی داشت این روز از نظر دین مبین اسلام به عنوان یک جشن ملی هیچ مشکلی شرعی ندارد و آن گونه که وهابی ها می پندارند موجب بدعت و شرک و امثال اینها نمی شود چه این که بسیاری از رسم و رسومات ملی که با معصیت و گناه ملازم نباشد از نظر دین اسلام انجام آنها مانعی ندارد.

• [1]. ابوریحان بیرونی، آثار الباقیه عن القرؤن الخالیه، ترجمه علی اکبر دانا سرشت، تهران، چاپ سوم، امیر کبیر، 1363ش، ص290.
• [2]. یعقوبی، تاریخ ترجمه آیتی، تهران، علمی فرهنگی، 1374ش، ج1، ص216 ـ 218.
• [3]. الرحمن / 29.
• [4]. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، الامثل کافی، تفسیر کتاب الله، قم، مدرسه امام علی بن ابی طالب، 1421ق، ص397 ـ 398.
• [5]. طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی، 1374ش،ج19، ص153.
• [6]. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، بیروت، دارالوفاء، 1402ق، ج56، ص9، ح52.
• [7]. مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ناشر داراحیاء التراث العربی، بیروت، مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی، اعمال روز نوروز. ج56، ص119.
• [8]. عید نوروز و گردشگری از دیدگاه اسلام، یدالله نفری، قم، ص65.
• [9]. اجوبه الاستفتائات، سید علی الخامنه ای، ج2، ص131، س390 و 391.
• [10]. نهج البلاغه، محمد دشتی، حکمت 428.

مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات