(بسم الله الرحمن الرحیم)

علاوه بر روایاتی که در باب نام بردن از حضرت مهدی (علیه السلام) به نام خاص (م ح د ی) ذکر شد، عده ای از دانشمندان شیعه، از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با عنوان، محمد، محمد المهدی، محمد بن الحسن و محمد بن الحسن العسکری(علیهما السلام)، یاد کرده‏اند. این خود نشانگر آن است که این بزرگان، ذکر نام آن حضرت را جایز می‏دانسته‏اند که به برخی از آنها اشاره می‏شود:

1. شیخ مفید(ره) در معرفی آن امام همام(علیه السلام) می نویسد: «...مُحَمد بنُ الحَسَن العَسْکَری ‏علیه السلام وَاَنَّهُ المَهْدی الُمنْتَظَر خُرُوجُهُ فی آخِرالزَّمانِ وَاَنَّهُ غائِبُ بَعدَ فَتْرَةِ مِنْ وِلادَتِهِ...»؛1 «...محمد فرزند حسن عسکری و او است مهدی؛ همو که خروجش در آخرالزمان انتظار کشیده می‏شود و مدتی بعد از ولادتش غایب شد».

2. سید مرتضی در بیان اعتقادات شیعه درباره ائمه(علیهم السلام) می نویسد: «وَیذْهَبُ الاِمامِیةُ ـ بِاَجْمَعِهِمْ ـ اِلی اَنها بِالنَّصِ الجَلی عَلی الائمةِ الاِثنی عَشَر اَوّلهُمْ عَلی بنِ ابیطالب وَآخرهم محمد بن الحسن المهدی المنتظر...»؛2 «اعتقاد امامیه ـ بنا بر نص آشکار ـ این است که امامان دوازده نفرند؛ نخستین ایشان علی بن ابی طالب و آخرین آنان محمد فرزند حسن، مهدی منتظر است».

3. شیخ طوسی(ره) درباره ولادت امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) از زبان اسماعیل علی نوبختی نوشته است: «...مُولِدُ مُحمد بن الحَسَنِ بنِ عَلی مُحمد بن علی بن موسی...».3

4. شیخ صدوق(ره) آورده است: «...اَبُوالقاسِم مُحمدُ بنُ الحَسَنِ هُوَ حُجَةُ اللَّهِ القائمِ...».4

5. علامه حلی در تحریر الاحکام ( ج2، ص109) و شرح منهاج الکرامة، (ص252 ) و الرسالة السعدیة (ص19)، از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با عنوان محمد بن الحسن العسکری(علیهما السلام) یاد کرده است.

6. علی بن یوسف حلی پس از نام بردن از امامان داوزده‏گانه، نام امام زمان(علیه السلام) را چنین می-نویسد: «...حتی انتهی الی ابی القاسم محمد بن الحسن الحجة القائم...».5

7. محقق کرکی(ره) می نویسد: «ثُمَ الخَلَفُ الحُجَّةُ القائِمُ المُنْتَظَرُ مُحمدُ بن الحَسَنِ المَهدی المُستَتَر خَوفاً مِنَ الاَعْداءِ...»؛6 «سپس خلف، حجّت، قائم، منتظر، محمد فرزند حسن، مهدی که به جهت ترس از دشمنان پنهان است...»

8. اربلی(ره) نوشته است: «...وَاَمَّا اِسْمُهُ فمُحَمَّدٌ وَکُنْیتُهُ اَبُوالقاسِمِ وَلَقَبُهُ الحُجَّةُ وَالخَلَفُ الصالِحُ وَقیلَ المُنْتَظَر...»؛7 «اما اسم او محمد و کنیه‏اش ابوالقاسم و لقبش حجّت و خلف صالح و گفته شده منتظر است».

9. علامه مجلسی اگر چه قائل به حرمت نام بردن ایشان است؛ ولی در موارد فراوانی با نام مخصوص از ایشان یاد کرده است: «... المَهْدی الذی بَشَّرَ بِخُرُجِهِ النَبی المعظم‏-صلی الله علیه وآله- فِی روایات مُتَواتِرة مِن الخاصَةِ وَالعامَةِ وَهُوَ الاِمامُ مُحمد بن الحَسَنِ العَسکری المهدی المنتظر...».8

10. شهید اول می گوید: «الثانی عَشَر: الاِمامُ المَهْدی الحُجَّة صاحِبِ الزَّمانِ اَبُوالقاسِمِ مُحمد بن الحَسَنِ العَسْکَری علیه السلام...».9

11. حسین عبدالصمد عاملی پدر شیخ بهایی(ره) با عنوان محمد بن الحسن العسکری المهدی قائم از آن حضرت یاد کرده است.10

12. قاضی نعمان مغربی نوشته است: «...وَمِنْ المُتَوقَّعْ اَنَّ هَذِهِ الرِّوایةَ وَرَدَتْ فِی المَهدی مُحمد بن الحسن العسکری...»11.

13. طـریـحی(ره) می نـویسـد: «یکَنی بِهِ (القـائم) عَن صـاحِبِ الاَمْرِ مُحمـد بـن الحَسَن العسکری...».12 و 13

پی نوشت ها:

• 1. شیخ مفید، الرسائل فی الغیبة، ج1، ص4.
• 2. سید مرتضی، الانتصار، ص25.
• 3. طوسی، کتاب الغیبة، ص271.
• 4. شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا(علیه السلام)، ج1، ص40.
• 5. العدد القویة، ص70.
• 6. محقق کرکی، رسائل الکرکی، ج1، ص63.
• 7. کشف الغمة، ج2، ص437.
• 8. بحارالانوار، ج19، ص284، ج28، ص46.
• 9. شهید اوّل، الدروس، ج2، ص16.
• 10. ر. ک: وصول الاخیار الی اصول الاخبار.
• 11. نعمان بن محمد تمیمی مغربی، شرح الاخبار، ج2، ص63.
• 12. طریحی، مجمع البحرین، ج3، ص571.
• 13. از دیگر کسانی که در نوشتار و یا نقل قول های خود به کلمه محمد، ـ به عنوان نام حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) ـ تصریح کرده‏اند، می‏توان از شیخ علی یزدی حایری در الزام الناصب، (ج1، صفحه 121)، سید هاشم بحرانی در غایه المرام، (ج7، صفحه 134) و محمد جواد مغنیه در الشیعة فی المیزان، (ص 266)، سید علی میلانی در دراسات فی منهاج السنة، (ص41)، شیخ عباس قمی در منازل الاخره، (ص 288) و در الکنی و الالقاب، (ج 3، صفحه 19)، مولی صالح مازندرانی در شرح اصول کافی، (ج 6، ص26)، شیخ جعفر سبحانی در اضواء علی عقاید الشیعة الامامیة، (ص218)، به عنوان نمونه یاد کرد.

نویسنده:خدامراد سلیمیان

درسنامه مهدویت1-ص210 تا ص212