(بسم الله الرحمن الرحیم)

ام ابیها به معنای مادر پدرش، یکی از القاب و کنیه های حضرت فاطمه زهرا ـ سلام الله علیها ـ است، آن حضرت دارای القاب و کنیه های متعددی بودند از جمله کنیه های آن حضرت همین ام ابیها بود. کنیه های دیگرشان: ام الحسن، ام الحسین، ام الحسنین، ام المحسن، ام الائمه، (مادر امامان) می باشد.[1]

کنیه ام ابیها را پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به آن حضرت داده است که نشان از مهربانی و برقراری روابط عاطفی شدید بین پدر و فرزند است. پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ به حضرت صدیقه طاهره، احترام فوق العاده و عزت فراوان قائل بودند و به همین جهت او را مادر پدرش نامید. و با آن کنیه او را خطاب می نمودند و این حرمت فوق العاده ی پیامبر به دخترش در اجتماع عرب و در بین اعرابی که دختران را خوار می شمردند دارای اهمیت معنوی و اجتماعی بود و فرهنگ جدیدی در میان عرب ایجاد کرد و حقوق زنان را که مورد بی مهری در میان ملت های دیگر نیز بود، احیاء نمود. عرب داشتن دختر را ننگ خانواده می دانست. ملت های دیگر نیز به زن به عنوان کالا یا ابزاری جهت ارضای غرایز می نگریستند اما پیامبر آن فرهنگ را از میان برداشت و فرهنگ اسلام را جایگزین آن کرد. پیامبر اکرم با کنیه های زیبا، دختران و بانوان و حتی فرزندان پسر را یاد کرد، تا کنیه های زشتی که عرب به همدیگر می دادند از میان بردارد و فرهنگ احترام متقابل و ارزش اجتماعی انسان را احیاء کرد پیامبر اکرم با این رسوم و آداب فرهنگی که بر محور قرآن تکیه داشت می خواست در میان اهل اسلام و امت مسلمان فرهنگ سازی کند، و فرهنگ نوینی که بر پایه ارزش ها استوار بود ایجاد نماید از این روی دختر خود را با کنیه ی «ام ابیها» یاد می کرد. علاوه بر این پیامبر اکرم از کنیه دادن به دخترش اهداف دیگری نیز داشت. آن حضرت می خواست به جامعه ی اسلام و مسلمانان بفهماند که فاطمه در دین اسلام جایگاه مهمی دارد، و باید احترام او هم چنان باقی بماند. می خواست جایگاه فرزندان و اهل بیت فاطمه و همسرش علی، را برای آنان مشخص سازد؛ تا هرگز به حقوق آن ها مردم تعدی نکنند و حقوق آنان را پایمال ننمایند. این حرمت پیامبر بر اساس توصیه خداوند و آیه تطهیر و آیه مودت[2] قرآن بود که خداوند پیامبر(ص) را درباره آنان توصیه کرد، و شاید این تعبیر اشاره و لطافت دیگری نسبت به اصل وجود حضرت و مسائل دیگر دارد که بر ما معلوم نیست.

• [1]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دارالوفاء، ج42، ص90.

• [2]. احزاب / 33؛ شوری / 23.

مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات