محمدبن علی بن حسین بن بابویه قمی مشهور به( شیخ صدوق ) در سالهای 306 یا 307 هجری قمری در خاندان علم و تقوی در شهر مذهبی قم دیده به جهان گشود.

پدر بزرگوار شیخ صدوق ،علی بن حسین بن موسی بن بابویه از علما و فقهای بزرگ زمان خود بود.گرچه در آن روزگار، عالمان و محدثان بسیاری در قم می زیسته‌اند ولی پرچم هدایت و مرجعیت بر دوش این عالم عابد و محدث زاهد یعنی علی بن بابویه (پدر شیخ صدوق ) بوده است.

پدر شیخ صدوق دکه‌ای کوچک در بازار قم داشت و از طریق کسب و کار و در نهایت زهد و عفاف، امرار معاش می‌کرد و در ساعاتی دیگر از روز در منزل خود به تدریس و تبلیغ احکام و نقل روایات می پرداخت.

جلالت شان و منزلت این عالم ربانی تا بدان پایه رسید که امام حسن عسگری (ع) طی نامه‌ای، او را با لقب(شیخ )، (فقیه ) ،(معتمد) مورد خطاب قرار داده و توفیقات او را برای کسب رضای پروردگار درخواست کرد.

شیخ صدوق روزگار طفولیت و سنین جوانی را در دامان علم و فضیلت و تقوای خانوادگی اش سپری کرد و تحت تعلیم و تربیت پدر قرار گرفت، به گونه‌ای که به لحاظ تیزهوشی و حافظه فوق العاده قوی در مدتی کوتاه به قله های بلندی از کمالات انسانی دست یافت و توانست در کمتر از بیست سالگی، هزاران حدیث با سلسله سند آنها را حفظ نماید و از همه مهمتر به آنها عمل کند.

یکی از حوادث مهم دوران زندگی شیخ صدوق، روی کارآمدن سلسله ایرانی نژاد و شیعه مذهب (آل بویه) بود که بر بخش بزرگی از ایران، عراق و جزیره العرب تا مرزهای شمالی شام فرمان می راندند. وی در این هنگام از قم به ری آمده و به درخواست " رکن الدوله دیلمی " در آنجا رحل اقامت گزید. به نظر می رسد علت اصلی این دعوت و عزیمت، خلایی بوده که پس از هجرت شیخ کلینی از ری به بغداد و سپس رحلت او پیش آمده بود و در حقیقت، وجود شیخ صدوق در ری می توانست منشا برکات فراوان باشد.

آثار علمی شیخ صدوق

عصر شیخ صدوق را باید " عصر احیا تنقیح حدیث " نامید زیرا پس از رحلت پیامبر اسلام، بازار جعل حدیث رونق گرفت و کارخانه حدیث سازی خلفا بکار افتاد و کسانی پیدا شدند که بطور حرفه ای، احادیثی را جعل و به پیامبر و ائمه نسبت می دادند.

از این رو محدث بزرگوار (کلینی ) که از (کلین) به (ری) هجرت کرده بود، در آنجا کتاب شریف کافی - اولین کتاب از مجموعه چهارگانه کتب روایی و حدیثی شیعه - را نگاشت و حرکت علمی جدیدی را در مکتب حدیث نگاری اهل بیت علیهم السلام بنیانگذاری نمود که پس از او، " شیخ صدوق " بنای مستحکم ضبط و نشر حدیث را بر آن بنیاد نهاد.شیخ صدوق در راه جمع آوری احادیث، از بلخ تا بخارا، از کوفه تا بغداد، از مشهد تا نیشابور، و از آنجا تا مکه و مدینه سفر کرد و مشکلات فراوانی را به جان خرید و با کوله باری از احادیث پیامبر و اهل بیت(ع)به ری بازگشت.

تالیفات شیخ صدوق:

1- من لا یحضره الفقیه  2- کمال الدین و اتمام النعمه 3- کتاب امالی 4- کتاب صفات شیعه 5- کتاب عیون الاخبار امام رضا علیه السلام 6- کتاب مصادقه الاخوان 7- کتاب خصال 8- کتاب علل الشرایع 9- کتاب توحید 10- کتاب اثبات ولایت علی علیه السلام 11- کتاب معرفت 12- کتاب مدینه العلم 13-کتاب مقنع در فقه 14- کتاب معانی الاخبار 15- کتاب مشیخته الفقیه 16- کتاب عیون الاخبار

شیخ ابو جعفر محمد بن بابویه قمی معروف به شیخ صدوق پس از هفتاد و چند سال زندگانی پرافتخار و انجام مسافرتهای طولانی و تصنیف 300 جلد کتاب با ارزش، سرانجام در سال 381 ه. ق، در شهر ری چشم از جهان فرو بست و آرامگاهش امروز در شهر ری به نام ابن بابویه مشهور و موردتوجه شیعیان است.

فارس