(بسم الله الرحمن الرحیم)
با تأکید بر نقش امامان شیعه علیهم السلام
زمینه ها، عوامل و اسباب شکل گیری و گسترش تمدن اسلامی، ریشه در عصر دعوت دارند. به عبارت دیگر، مهم ترین علل و عوامل فکری تمدن اسلامی در معارف قرآن که محور دعوت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بود، نهفته است. اگرچه گسترش قلمروهای اسلامی و دست یافتن مسلمانان به مظاهر، یافته ها و علوم تمدن های دیگر و بهره گیری مسلمانان از عالمان و دانشمندان غیر مسلمان، از جمله علل گسترش تمدن اسلامی است، علت اصلی شکل گیری و توسعه ی تمدن اسلامی در متن تعالیم اسلامی نهفته است. درست است که بعد از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقش ائمه علیهم السلام در رهبری سیاسی جامعه نادیده گرفته شد، ولی رهبری فکری و علمی آنان هیچ گاه زایل نشد و با وجود مخالفت حاکمان با هرگونه فعالیت آنان، در میان رهبران فکری جامعه ی اسلامی، آن بزرگواران بیشترین نقش را در هدایت فکری و فرهنگی جامعه داشتند و بیشتر از هر کس دیگری، در پدید آمدن و توسعه ی زمینه های تمدن اسلامی نقش ایفا کردند.
آنان مهم ترین مشوقان علم و دانش بودند. آنان حتی دانشمندان غیر مسلمان را نیز ارج می نهادند و فراگیری دانش آنان را روا می دانستند و در این زمینه الگوی دانش دوستان جامعه ی اسلامی به شمار می رفتند. نخستین کوشش های نوشتاری در میان مسلمانان از آنِ ایشان است.
در این مقاله آموزه های اسلامی مؤثر در شکل گیری و گسترش تمدن اسلام را بررسی می کنیم.